W HOŁDZIE KOŚCIUSZKOWCOM

Uroczystość odbyła się pod „Pomnikiem Kościuszkowców”, a uświetniły ją: wojskowa asysta honorowa z 1 Warszawskiej Brygady Pancernej, poczty sztandarowe organizacji kombatanckich oraz szkół Pragi-Północ. Po odegraniu hymnu, prowadzący uroczystość powitał przybyłych, a byli wśród nich: przewodnicząca Rady Warszawy Ewa Malinowska-Grupińska, przedstawiciel Marszałka Województwa Mazowieckiego Zbigniew Czaplicki, prezes Związku Inwalidów Wojennych RP Elżbieta Kazubska, prezes Federacji Służb Mundurowych gen. dyw. Piotr Czerwiński, prezes Mazowieckiego ZW ZKRPiBWP płk Waldemar Baranowski, reprezentujący Polskie Drużyny Strzeleckie gen. dyw. PDS Bogdan Pokrowski, delegacje: Związku Żołnierzy Wojska Polskiego, z wiceprezesem ZG płk. Stanisławem Kalskim i wiceprezesem Mazowieckiego Zarządu ppłk. Robertem Włodarczykiem na czele, Związku Weteranów i Rezerwistów Wojska Polskiego, z sekretarzem generalnym Tadeuszem Otulakiem, Stowarzyszenia Tradycji LWP, z mjr. Kazimierzem Rdzankiem, Klubu Kościuszkowca przy ZG ZKRPiBWP, z Tomaszem Kurzydło. Gościem honorowym uroczystości był 100-letni Kościuszkowiec kpt. Jerzy Henkel, uczestnik wydarzeń sprzed 80. lat. List do zebranych wystosował wicepremier, minister obrony narodowej Władysław Kosiniak Kamysz, który zaznaczył ogromny wysiłek  Kościuszkowców w  walkach o Warszawę i ich wielką  daninę  krwi.  

W wystąpieniach zarówno prezesa Czesława Lewandowskiego, jak i gen. bryg. Zenona Poznańskiego podkreślano rolę 1 Armii WP, w tym 1 DP im. Tadeusza Kościuszki w operacji praskiej. Mówcy wskazywali na wielką determinację zarówno w walkach, jak i w  podejmowanych próbach niesienia pomocy walczącym powstańcom. Duży nacisk położyli na krzywdzący stosunek do żołnierzy polskich idących ze wschodu, próby wymazywania z historii oręża polskiego ich zasług i umniejszania roli, jaką odegrali w wyzwoleniu Polski spod hitlerowskiego jarzma.
Prezes Klubu Kościuszkowców Tomasz Kurzydło przedstawił sylwetkę honorowego gościa Jerzego Henkla – jego szlak bojowy i zasługi przy odbudowie Polski z wojennych zniszczeń.
Uczestnicy uroczystości złożyli pod pomnikiem wiązanki kwiatów. Cieszy liczny udział młodzieży szkolnej w tym spotkaniu, za co należą się słowa uznania gronu pedagogicznemu dzielnicy Pragi-Północ.

W nocy z 15 na 16 września 1944 r., niosąc pomoc powstańcom, pododdziały 9 pp 3 Dywizji Piechoty im. Romualda Traugutta rozpoczęły przeprawę na Czerniaków. Przeprawił się tylko jeden batalion, który zdołał nawiązać współpracę ze zgrupowaniem „Radosław”. 19 września rano, pod osłoną dymną, ponowiono próby desantu. Sforsował Wisłę 8 pułk piechoty, a ok. godz. 16.00 2 batalion. Części żołnierzy udało się przebiec jezdnię Wybrzeża Kościuszkowskiego, reszta zaległa na 300-metrowym odkrytym pasie brzegu Wisły. Walki trwały do 23 września.
23 września 2024 r., przy płytach upamiętniających desant żołnierzy 1 Armii WP, w 80. rocznicę wydarzeń stanęły warty honorowe, wystawione przez Dowództwo Garnizonu Warszawa oraz Straż Miejską m.st. Warszawy. Uroczystość uświetnił poczet sztandarowy ZG ZRPiBWP z uczniami Wojskowego Ogólnokształcącego Liceum Informatycznego im. Polskich Kryptologów.

Przy Płycie Czerniakowskiej spotkanie poprowadził wiceprezes ZG ZKRPiBWP Krzysztof Rinas. Przemówienie wygłosił prezes ZG płk Czesław Lewandowski, po czym złożono wiązanki kwiatów i zapalono znicze. Oprócz organizatorów kwiaty złożyli m.in.: przedstawicielka UdSKiOR Katarzyna Leciejewska, burmistrz Dzielnicy Śródmieście Aleksander Ferens, prezes Mazowieckiego ZW ZKRPiBWP Waldemar Baranowski, delegacje: ZŻWP, Stowarzyszenia Tradycji LWP im. gen. Zygmunta Berlinga, z gen. PDS Bogdanem Pokrowskim, ZWiRWP, z sekretarzem generalnym Tadeuszem Otulakiem, Klubu Kościuszkowców, z Tomaszem Kurzydło, Stowarzyszenia „Pokolenia”, z przewodniczącym Andrzejem Jastrzębskim. Była także wiązanka od prezydenta Warszawy.

Kwiaty złożyliśmy także tradycyjnie na płycie  upamiętniającej desant 2 Dywizji im. Henryka Dąbrowskiego, w parku przy stokach Cytadeli Warszawskiej, gdzie uroczystość poprowadził i słowo do zebranych wygłosił płk Lech Pietrzak z ZŻWP.

Żołnierze 2 Dywizji zostali także upamiętnieni przy pomniku poświęconym forsowaniu Wisły na Bielanach. Przewodniczący Stowarzyszenia Ochotnicy Wolności – Jeremi Galdamez wspomniał tam szczególnie postać Emanuela Sztormana, żołnierza 2 Dywizji, lekarza, weterana Brygad Międzynarodowych, który 21 września zginął ranny, tonąc w Wiśle.

Emanuel Sztokman przyszedł na świat w Warszawie w 1909 r. Jako uczeń był jednym z pierwszych sekretarzy „Małego Przeglądu”, dziecięcego i młodzieżowego pisma założonego przez Janusza Korczaka. Po ukończeniu szkoły, nie mogąc dostać się na Uniwersytet Warszawski ze względu na żydowskie pochodzenie, wyjechał do Paryża i podjął studia medyczne. W kwietniu 1937 r. wyjechał do Hiszpanii, by stanąć w obronie Republiki Hiszpańskiej. Jako lekarz został skierowany do 86 Brygady Mieszanej, potem objął kierownictwo szpitala 63 dywizji. Po zakończeniu wojny w Hiszpanii przeszedł przez francuskie obozy internowania, a potem przez Algierię  do Związku Radzieckiego, by tam dołączyć do Wojska Polskiego. W marcu 1944 r. został przydzielony jako szef służby zdrowia do 6 Pułku Piechoty
w 2 DP im. Henryka Dąbrowskiego 1 Armii WP. W trakcie Desantu Żoliborskiego Sztokman miał kilkukrotnie ewakuować rannych żołnierzy na praski brzeg Wisły, za każdym razem powracając na przyczółek żoliborski. Podczas jednej z przepraw, 21 września, w jego łódź trafił pocisk niemiecki – ranny Emanuel utonął w rzece.
E. Sadzyńska
Fot.: Krzysztof Orzechowski