TREBLINKA

Latem 1941 r. Niemcy utworzyli dla ludności polskiej i żydowskiej karny obóz pracy przy istniejącej tutaj kopalni żwiru. W połowie 1942 r., w ramach „Akcji Reinhardt”, nieopodal obozu pracy, na powierzchni blisko 16 ha powstał obóz zagłady, do którego 23 lipca 1942 r. przybył pierwszy transport Żydów z warszawskiego getta. Załogę obozu stanowiło ok. 30 Niemców i Austriaków, w większości członków SS i policji, oraz 120 strażników, głównie pochodzenia ukraińskiego. 2 sierpnia 1943 r. wybuchł w obozie zbrojny bunt ponad 800 więźniów. Obóz został częściowo zniszczony i w listopadzie tego roku Niemcy zdecydowali o jego likwidacji. Zamordowano w nim blisko 900 tys. Żydów z Polski i wielu państw europejskich. Natomiast obóz Treblinka I utrzymali Niemcy do końca lipca 1944 r. Przeszło przez niego ok. 20 tys. więźniów, z czego ok. 10 tys. zmarło lub zostało zamordowanych.

Na wstępie wysłuchaliśmy wzruszającego utworu Władysława Szlegla „Mała stacja Treblinki” w aranżacji Witolda Radomskiego. Oficjalnego otwarcia uroczystości dokonał dyrektor Muzeum Treblinka dr Edward Kopówka. Powitał zebranych: rodziny byłych więźniów obozów, potomków ocalałych i Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata, kombatantów, gości z Izraela, przedstawicieli władz państwowych, samorządowych, duchowieństwa i młodzieży. Przypomniał, że obchody święta wyznaczono na  14 czerwca – tego dnia, w 1940 r. do obozu w Oświęcimiu przybył z Tarnowa pierwszy transport polskich więźniów politycznych.
W Treblince poobozowe tereny zostały uporządkowane i upamiętnione w latach 1959-1963. Stworzono tu symboliczny cmentarz znaczony kamieniami z nazwami miejscowości, z których przybyły transporty do tego miejsca kaźni. Dziś jesteśmy świadkami odsłonięcia kamienia z napisem DROHICZYN… Będzie on przypominał o społeczności żydowskiej Drohiczyna zgładzonej w tym obozie. Budującym jest fakt, iż po 80 latach pamięć o Żydach zamieszkujących Drohiczyn jest żywa. Dziękuję wszystkim którzy przyczynili się do tego – zakończył swoje wystąpienie dyrektor.
Wśród przemawiających były: Iwona Kublik, burmistrz Sokołowa Podlaskiego, która podkreśliła, że: właśnie tutaj zginęła przedwojenna społeczność miasta pochodzenia żydowskiego. Ponieważ obecnie na świecie jest wiele konfliktów zbrojnych musimy uczynić wszystko, by do takich tragedii jak Treblinka nigdy nie doszło, i przypomniała słowa Mariana Turskiego: „Nie bądźmy obojętni”, oraz Elżbieta Żero, potomkini Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata – jej rodzina uratowała wielu Żydów i utrzymywała z nimi  kontakty po wojnie. Mama pani Żero pozostawiła pamiętnik, którego fragmenty zostały odczytane.
W uznaniu zasług w badaniu nazistowskich zbrodni w Treblince, upamiętnianiu i wspieraniu działalności Muzeum, jego dyrektor uhonorował prokuratora IPN Krzysztofa Bukowskiego Medalem „Zasłużony dla Muzeum Treblinka”. Z kolei Zarząd Główny ZKRPiBWP, uznając ogrom pracy, poniesiony w utrwalaniu pamięci o tych trudnych czasach i działalności dydaktycznej Muzeum, uhonorował dyrektora dr. Edwarda Kopówkę Jubileuszową Odznaką Kombatancką „Polska Niepodległa – 1918” („Gwiazda”). Dekoracji dokonali prezes ZG płk dr Czesław Lewandowski i skarbnik kpt. Józef Maliński, Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata. Dyplomy z podziękowaniami za przekazywanie młodemu pokoleniu wiedzy o Holokauście otrzymały: Anna Remiszewska, Monika  Samuel  i Ilona Sadowska. 

Milena i Zbigniew Kosińscy, potomkowie Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata Adolfa i Bronisławy Miłkowskich, przedstawili historię Sary Mielżyńskiej, ocalałej z Holokaustu Żydówki z Drohiczyna.
Robert Krakowiak przybliżył zebranym historię Drohiczyna, szczególnie z okresu międzywojnia, w którym społeczność żydowska miasta stanowiła niemal połowę jego mieszkańców. Działało tu Żydowskie Stowarzyszenie Oświatowe „Tarbut”, Stowarzyszenie Rzemieślników Żydowskich, Związek Kupców i inne. Wiosną 1942 r. Niemcy utworzyli w Drohiczynie getto dla żydowskich mieszkańców, w którym przebywało 4500 osób. Zlikwidowano je jesienią; wielu Żydów rozstrzelano, wielu trafiło do obozu zagłady w Treblince.
Zebrani udali się na teren upamiętnienia Obozu Zagłady, gdzie nastąpiło symboliczne odsłonięcie kamienia z napisem „Drohiczyn”.
Zwieńczeniem uroczystości było złożenie kwiatów pod pomnikami na terenie upamiętnienia Obozu Zagłady i Miejsca Straceń.
Elżbieta Sadzyńska
Fot.: Krzysztof Orzechowski