W 2016 r. w Markowej otwarto muzeum ich imienia, które poświęcone jest wszystkim Polakom ratującym Żydów w latach Zagłady. Od 2018 r., w rocznicę tragicznych wydarzeń w Markowej, decyzją Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, 24 marca obchodzony jest jako Narodowy Dzień Pamięci Polaków Ratujących Żydów  pod okupacją niemiecką.

Po przygotowaniach prowadzonych przez Diecezję przemyską, 17 grudnia 2022 r. papież Franciszek podpisał dekret uznający męczeństwo rodziny Ulmów. Niespełna rok później, 10 września 2023 r., Józef i Wiktoria Ulmowie oraz ich siedmioro dzieci zostali beatyfikowani. Był to pierwszy przypadek beatyfikacji całej rodziny w historii Kościoła katolickiego.

W nawiązaniu do Narodowego Dnia Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką, Mazowiecki Zarząd Wojewódzki ZKRPiBWP, wspólnie z Zarządem Głównym Związku, zorganizował 25 marca br., w sali konferencyjnej Związku, okolicznościowe spotkanie. Po wysłuchaniu przez zgromadzonych hymnu Polski, inicjator spotkania, prezes MZW ZKRPiBWP Waldemar Baranowski przypomniał cel spotkania – genezę obchodzonego 24 marca Narodowego Dnia Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką,  mówił o 200 tys. Polaków ratujących z narażeniem życia swoich żydowskich współobywateli; 7 800 z nich otrzymało honorowe miano Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata.
Następnie prezes Baranowski powitał przybyłych gości, w tym Naczelnego Rabina Polski Michaela Schudricha, ks. Ryszarda Gołąbka, przewodniczącą Polskiego Stowarzyszenia im. Janusza Korczaka Barbarę Janinę Sochal, prezesa Fundacji „Pamięć, Która Trwa” Zbigniewa Nizińskiego, przedstawicieli Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata – Janinę Bąk, Jerzego Pokropka i Józefa Malińskiego, przedstawicieli Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN z Jolantą Gomulą, Muzeum Treblinka – Niemieckiego Nazistowskiego Obozu Zagłady i Obozu Pracy z Iloną Flażyńską oraz prezeskę Stowarzyszenia byłych Więźniów Nazistowskiego Obozu Koncentracyjnego Ravensbrück – Barbarę  Piotrowską, Obecni byli: prezes Zarządu Głównego ZKRPiBWP Czesław Lewandowski, wiceprezes Krzysztof Rinas, sekretarz generalna Elżbieta Sadzyńska.
Minutą ciszy uczczono pamięć Ofiar Zagłady oraz Polaków zamordowanych przez Niemców za udzielanie pomocy Żydom. Przywołano pamięć red. Mariana Turskiego oraz jego jedenaste przykazanie – „Nie bądź obojętny”.

Zwracając się do zgromadzonych, prezes Lewandowski podkreślił, że: jedynie w okupowanej Polsce za ukrywanie Żydów groziła kara śmierci. A jednak wielu Polaków nie wahało się pomóc współbraciom. Wiedza o tych bohaterach powinna pozostać  na zawsze w naszej pamięci.
Dziękując za zaproszenie na wzruszające spotkanie, Naczelny Rabin Polski Michael Schudrich wspomniał, że na pytanie: Jakiego człowieka chciał stworzyć Bóg, realizując swoje dzieło? – odpowiada: popatrzcie na Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata – właśnie takiego, jakim byli i są „Sprawiedliwi”.

Ksiądz Ryszard Gołąbek wskazał, że: dobrze się stało, że tu, w gronie tak zasłużonych osób, wyróżnionych mianem Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata, więźniów obozów koncentracyjnych, kombatantów, możemy mówić o tym, możemy wspominać tych, którzy w czasach zła i pogardy w imię Chrystusa pomagali osobom będącym w najwyższej potrzebie.
W uznaniu zasług w upamiętnianiu historii polskich Żydów oraz tych, którzy udzielali pomocy wszystkim ludziom znajdującym się w potrzebie, prezes Czesław Lewandowski wręczył Michaelowi Schudrichowi Odznakę „Za Zasługi dla ZKRPiBWP”. Pamiątkową statuetkę „Splecione dłonie”, z rąk prezesa Waldemara Baranowskiego oraz syna „Sprawiedliwych” Józefa Malińskiego otrzymali: Michael Schudrich, Barbara Janina Sochal, Ilona Flażyńska, Ilona Sadowska, Monika Samuel, Agnieszka Borek oraz Zbigniew Niziński.
Zebrani zapoznali się z prezentacją Barbary Sochal o działalności Polskiego Stowarzyszenia im. Janusza Korczaka, zrzeszającego osoby, którym bliskie są idee tego wspaniałego pedagoga i przyjaciela dzieci.  Stowarzyszenia korczakowskie działają w ponad 20 krajach.
O działalności naukowej i popularyzatorskiej Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN mówiła Klara Jackl i  Mateusz Szczepanik.
Zebrani obejrzeli także film i prezentację dotyczącą Miejsca Pamięci Treblinka,  przygotowaną przez adiunkt Muzeum Annę Remiszewską.

W dyskusji podkreślono potrzebę zachowania pamięci o osobach i wydarzeniach związanych z pomocą udzielaną w latach okupacji żydowskim współobywatelom przez polskie rodziny. Elżbieta Sadzyńska, przywołała postać Stanisława Świerczewskiego, członka Związku, Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata, honorowego obywatela Izraela. Krzysztof Rinas mówił o losach rodziny Malińskich ze Stoczka Węgrowskiego. Podziękował obecnemu na sali Józefowi Malińskiemu, członkowi i skarbnikowi ZG, za wieloletnią działalność służącą upamiętnianiu polskich „Sprawiedliwych”, wspominając o  uroczystości  odsłonięcia we wrześniu 2024 r. w Stoczku Węgrowskim tablicy pamiątkowej z nazwiskami rodzin, które w czasie wojny przechowywały Żydów, za owocną współpracę z Muzeum w Treblince, za przybliżanie młodzieży niemieckiej historii Zagłady.
Zbigniew Niziński przypomniał, że od 20 lat poszukuje zapomnianych grobów żydowskich, że często korzysta z pomocy mieszkańców wsi, miasteczek i wielkich aglomeracji. Wspomniał o podjęciu wspólnie z Urzędem do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych inicjatywy przyznania uprawnień kombatanckich osobom, które  w czasie okupacji ratowały polskich Żydów. Zachowajmy i pielęgnujmy pamięć o tych bohaterach – powiedział – przekazujmy ją kolejnym pokoleniom. Ale boleję,  że nie widzę dziś na tej sali młodzieży.
W przeddzień spotkania, 24 marca, w Narodowym Dniu Pamięci Polaków Ratujących Żydów pod okupacją niemiecką, delegacja Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata, z Joanną Bąk i Józefem Malińskim złożyła wiązanki kwiatów w miejscach upamiętniających przechowywanie Żydów przez polskie rodziny, m.in. na skwerze inicjatora „Żegoty” Władysława Bartoszewskiego, pod tablicą umieszczoną na murze Domu Prowincjonalnego Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi ku czci wszystkich ludzi dobrej woli, którzy ratowali żydowskie dzieci, przy pomniku Bohaterów Getta, na pomniku w miejscu ukrycia i odnalezienia archiwum Emanuela Ringelbluma, w Katedrze Polowej Wojska Polskiego.
Michał Izdebski
Fot.: Krzysztof Orzechowski